ayarlandığı, düzenlendiği ve kaydedildiği mekânlardır. Bu tanımıbiraz açarsak kontrol
odalarının temel işlevlerini şöyle sıralayabiliriz:
1. Stüdyoda çalışan personele gerekli talimatlar kontrol odalarından verilir.
2. Stüdyoda bulunan cihazların çoğu, kontrol odalarından yönetilir veya ayarlanır.
3. Stüdyoda çekilen görüntülerden hangilerinin kullanılacağına kontrol odalarında
karar verilir.
4. Stüdyo dışıkaynaklardan gelen görsel ve işitsel öğeler (VTR çekimleri, program
jenerikleri, müzikler, KJ metinleri, grafik ve animasyonlar vb.) kontrol
odalarında programa eklenir.
5. Stüdyo programlarıkontrol odalarında uygun ortamlara kaydedilir veya yayına
gönderililir.
Görüldüğü gibi kontrol odalarıolmaksızın bir program çekimini gerçekleştirmek
mümkün değildir.
Yapım Kontrol Odası (Resim Rejisi)“Resim rejisi” veya “video kontrol odası” adıyla da bilinir. Burada yönetmen,
yönetmen yardımcıları, resim seçici, KJ operatörü, teknik yönetmen ve prompter operatörü
çalışır. Programın yönetmeni, dâhili haberleşme aracıolan “intercom” aracılığıyla stüdyoda
çalışan kameramanlar, sesçiler, Vtr, ışıkçılar ve program sunucularıyla haberleşir. Örneğin
yönetmen, bir kameramana kimi çekmesi gerektiğini veya sunucuya programın bitişine ne
kadar süre kaldığını intercom vasıtasıyla bildirir. Yönetmen hem kendi bulunduğu resim
rejisindeki hem de diğer rejilerdeki personeli de yönetir.
Yapım kontrol odasındaki resim seçici, stüdyolardan ve VTR cihazlarından gelen
görüntüleri yönetmenin talimatına uyarak önündeki görüntü mikserinde seçer ve yayına
gönderir. Stüdyodaki ve yapım kontrol odasındaki tüm görüntü kaynaklarıresim seçicinin
önündeki resim seçme masasına bağlıdır ve bu masadan geçmeyen hiçbir görüntü yayına
gidemez. Stüdyolardaki büyük ekran televizyonların görüntü beslemesi de resim seçme
masasından yapılır.
KJ operatörünün önünde bir klavye ve KJ monitörü vardır. Programın adı, sunucunun
ve konukların bilgileri, yayına telefonla bağlananların isimleri gibi metinleri KJ operatörü
önündeki klavyeyle yazar. Bu ve benzeri bilgileri programın kimliğine uygun, önceden
hazırlanmışgrafiklerle birleştirerek yayına gönderir.
Teknik yönetmenin önünde ise görüntülerin elektronik seviyelerini izleyebileceği özel
bir monitör vardır. Buradan görüntülerin sayısal değerlerini takip ederek gerekli düzeltmeleri
ve düzenlemeleri yapar.
Eğer çekilen programda, sunucunun prompter cihazından metin okumasıgerekiyorsa
bu metinleri düzenlemek için yapım kontrol odasında bir de prompter operatörü bulunur.
Yapım kontrol odasında her personelin önündeki özel cihazlar dışında bir duvar
boyunca birçok monitör yerleştirilmiştir. Şimdi de bu monitörlerin ne işe yaradıklarına göz
atalım.
Ses Kontrol Odası (Ses Rejisi)
Bu odada stüdyodaki mikrofonların ve diğer ses kaynaklarının bağlıolduğu çok işlevli
bir ses mikseri vardır. Ses operatörü yayında olan görüntüye uygun sesi, ses reji masasında
seçip düzenleyerek yayına aktarır. Örneğin: program sunucusu ve konuğunun sohbet ettiği
sırada orkestranın önünde duran mikrofonların sesini tamamen kapatarak gereksiz seslerin
yayına gitmesini engeller. Ses operatörü seslerin izleyiciye pürüzsüz, net ve doğru
ulaşmasından sorumludur. Çok konuklu programlarda veya orkestra ile koronun bulunduğu,
müzik icrasıyapılan programlarda ses operatörü daha özenli çalışmalıdır. Canlıperformans
veya enstrümanlımüzik kayıtlarınıtonmaister niteliği olan bir ses operatörünün yapması
tercih edilir.
Ses reji masasının üç işlevi vardır: giriş, çıkışve dinleme. Mikrofonlardan veya
okuyucu cihazlardan gelen sesler, ses reji masasında güçlendirilir, birleştirilir, dengelenir ve
çıkışa gönderilir. Dinleme işlevi ise mikserin ekipten gerekli kişilerin kulaklığına veya bir
hoparlöre istenen sesleri göndermesidir.
Ses kontrol odalarında sese değişik nitelikler katmak için ekolayzır’lar (equalizer), ses
geciktirici ve gürültü önleyici cihazlar da kullanılabilir.
Ses kontrol odasında yayına giden görüntüleri izlemek için monitörler bulunması, ses
operatörünün daha verimli çalışmasınısağlar. Bu oda, yapım kontrol odasından camlıbir
bölmeyle ayrılmışşekilde de olabilir. Böylece ses operatörü resim rejisinin monitörlerinden
yayını takip edebilir.
Işık Kontrol Odası (Işık Rejisi)
Televizyon stüdyolarında bulunan ışıkların kontrolü 3 farklıyolla yapılır. Stüdyo
ışıklarıilk olarak bazıkuruluşlarda “Bati” adıverilen kumanda masasından yönetilir.
Stüdyoların tepesinde, “kedi yolu” adıverilen, metalden inşa edilmiş, patika genişliğinde
yollar vardır. Kedi yolunun kenarlarına stüdyo ışıklarının üzerine sabitlendiği teleskoplar
asılıdır. İşte bati, bu teleskopların aşağı-yukarıhareket ettirilmesini sağlayan kumanda
panelidir. Bati üzerinde her bir kedi yolu ve bu kedi yolunda bulunan teleskop sayısıkadar
düğme vardır. 7. kedi yolundaki 5 no’lu teleskobu biraz aşağıindirmek istediğimizde Bati
üzerinde 7. sütundaki 5. no’lu düğmeyi seçmemiz ve kumanda kolunu aşağıdoğru
indirmemiz yeterlidir. Sadece teleskopların yüksekliğini ayarlamaya yarayan bati’ler stüdyo
içinde durur ve buradan kullanılır.
Stüdyonun tepesine kedi yolu inşa edilmediyse, ışıkların tavana takılmasıiçin forklift veya vinç benzeri yükseltici araçlar kullanılır. Stüdyo ışıklarının ikinci kontrol yöntemi yine stüdyo içindendir. Işıkçılar, ışık sopası adı verilen bir çubukla ışıkları yerden kumanda edebilirler. Stüdyo ışıklarının üzerinde çeşitli
düğmeler bulunur. Işık sopasıyla ışığın açma kapama düğmesine basmak, ışığısağa sola çevirmek, ışık şiddetini arttırmak, ışığın zoom in veya zoom out yapmasını sağlamak, ışığın
önündeki kapakları(kepenk) açıp kapatmak mümkündür.
Işık kontrol odasında bulunan ışık teknisyeni ise önündeki ışık masasında stüdyo ışıklarının seviyelerini ayarlar. Işıkları açıp kapatabilir. Işık teknisyeni kamera monitörlerinden stüdyodaki aydınlatmanın iyi olup olmadığını takip eder. Yayın sırasında gerekirse intercom veya telsizler aracılığıyla stüdyoda bulunan ışıkçılara talimatlar verebilir.
Kamera Kontrol Odası
Kamera kontrol odasıkamera kontrolcünün kameralar ile ilgili faaliyetleri yürüttüğü
odadır.
Stüdyolarda, stüdyo içinde çekim yapmak için üretilmişkameralar kullanılır. Bu
kameralar büyük ve hantal yapıda olduklarıiçin dışmekânlara taşınamaz. Stüdyo
kameralarının çalışma sistemi diğer kameralardan farklıdır. Temel Kamera dersinde
detaylarıyla göreceğimiz gibi stüdyo kamerasıkullanan kameramanlar, stüdyo kamerasıyla
sağa-sola, yukarıya-aşağıya hareketler, yakınlaşma ve uzaklaşma hareketleri ile netlik ayarı
yaparak yönetmenin istediği görüntüyü çekerler. Stüdyo kameralarının diğer tüm
ayarlamalarıbağlıolduklarıkamera kontrol odasında yapılır.
Kamera kontrolcü her bir kamerayıtıpkıyapım kontrol odasında olduğu gibi
monitörlerden izler. Program çekimi başlamadan önce bulunduğu odadan kameraların
diyafram, filtre, resmin A ve B seviyesi, renk bilgileri, siyah ve beyaz ayarıgibi teknik
ayarlarınıyapar. Bu tip ayarların kameramanlar tarafından kamera üzerinde yapılmamasının
sebebi, tüm kameralarıortak bir görüntü kalitesinde çekim yapar hale getirmektir. Kamera
kontrolü iyi yapılmadığıtakdirde örneğin birinci kameranın çektiği görüntüde sunucunun
ceketi mavi iken ikinci kameranın görüntüsünde aynıceket yeşilin tonlarında görünebilir.
Kamera kontrolcü tüm bu ayarlarıçekim başlamadan tamamlar ve kontrollerini yapar
ancak işi burada bitmez. Stüdyonun tümü aynıyoğunlukta ve aynıtürde ışıklarla
aydınlatılmadığından kameraların her hareketinde çekilen görüntünün kalitesinde değişiklik
olabilir. Ayrıca muhtemel hatalara karşıkamera kontrolcü yayın sırasında sürekli izlemede
kalmalıdır.
Bir televizyon yayıncıkuruluşunda rejilerin yani kontrol odalarının 4 farklıbirimde
çalışmasıhalinde rahat ve verimli bir yapım gerçekleştirilebilir. Bütçesi düşük veya mekânı
dar TV kuruluşlarında bu dört kontrol odasında bazıdeğişikliklere gidilebilir. Örneğin ışık
kontrol odasıbulunmayan bir televizyonda, ışıkların tüm kontrolleri stüdyoda yapılıyor
olabilir. Dört kontrol odasıtek bir odada toplandığıtakdirde, program yönetmeni, yönetmen
yardımcıları, VTR operatörü, KJ operatörü, resim seçici, kamera kontrolcü, teknik
yönetmen, ışıkçıve sesçi aynımekânda çalışmış olacaktır.
Ana Kumanda Odası
4 kontrol odasını, “stüdyonun beyni” olarak tanımlayabiliriz. Ana kumanda odası ise tüm “televizyonun beyni”dir. Televizyonun yayınlarında kullanılacak iç ve dış kaynaklıtüm veriler ana kumanda odasında birleşir ve yayına verilir.
Televizyonların dışgörüntü kaynakları, yayının yapıldığı bina dışında bir yerde çekilmiş görüntü, ses ve diğer verileri ana kumanda odasına iletir. TV kuruluşlarının dış görüntü kaynakları şunlardır: canlıyayın araçları, uydular, çok hızlıve kaliteli görüntü aktarabilen fiberoptik kablolar ile radyo dalgaları (radyolink). Televizyonun iç görüntü kaynakları, yapım kontrol odalarıve kurgu odalarıdır. Canlı yayın programlarda, stüdyolarda çekilmiş görüntüler yapım kontrol odasında seçildikten ve işlendikten sonra ana kumanda odasına iletilir. Program, yayına bu oda üzerinden gönderilir.
Program görüntülerinin üzerine kanalın logosunun eklenmesi, program aralarında reklamların, program tanıtımlarının yayınlanması işi de yine ana kumanda odasına aittir. Banttan yayınlanan programlarda ise kurgu odalarında kaydedilmiş yayın bantlarıana
kumanda odasına iletilir. Yayın saati geldiğinde program buradan yayına verilir.
Ana kumanda odaları tüm bu iç ve dışkaynaklardan gelen görüntüleri yayına aktarır.
“Monitör odası” veya “uplink odası” gibi isimler verilmişteknik birimler de yayın
konusunda ana kumanda odasına yardımcıolur. Unutulmamalıdır ki ana kumanda odasından
geçmeyen hiçbir görüntü yayına gitmez. Ana kumanda odasında yayın yönetmeni, yayın
operatörü ve KJ operatörü çalışır. Yayın yönetmeni televizyon kanalının önceden belirlenmiş
programların doğru sırayla ve doğru zamanda yayınlanmasınıdenetler. Yayın operatörü ana
kumanda odasındaki teknik cihazlarıkullanarak yayınıgerçekleştirir, KJ operatörü ise
görüntülerin üzerine eklenecek yazıve grafikleri düzenler.
KAYNAK: MESLEKÎ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ
PROJESİ İNTERNET SİTESİ (http://cygm.meb.gov.tr)
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder